© KIK-IRPA, Brussel

Het Laatste Avondmaal

Glasraam Het Laatste Avondmaal met de 8 Staten van Holland, toegeschreven aan Pieter Coecke van Aelst, werd vervaardigd ca. 1532-1535. Het glasraam bevindt zich in de Noordgevel van de kruisbeuk.

Dit is een interactieve foto

Het glasraam werd geschonken door de Staten van Holland ter ere van de eerste graaf van Hoogstraten, Antoon I de Lalaing, en zijn vrouw Elisabeth van Culemborg.

Een typisch renaissancedecor met fronton, rondbogen, zuilen en pilasters, guirlandes en putti omvat de voorstelling van het Laatste Avondmaal. Onder een rood baldakijn met geopende gordijnen zegent Jezus het hostiebrood dat hij boven de kelk houdt. Aan zijn rechterzijde zitten vijf apostelen, aan zijn linkerzijde zitten de 7 andere. Door de verschillende houdingen van de apostelen ontstaat er een zeer dynamisch tafereel. Door de ramen op de achtergrond is Jeruzalem zichtbaar.

In het timpaan van het glasraam staan de figuren en voorwerpen uit het Passieverhaal afgebeeld, waaronder Judas, Pilates, Herodes, Kaïfas, Zweetdoek van Veronica, beurs met zilverlingen, passiewerktuigen, wasbekken en balsempotjes. In de top van het glasraam staat tussen de zon en de maan tweemaal het wapen van het graafschap Holland afgebeeld.

Onder het Laatste Avondmaal worden acht graven van Holland voorgesteld, telkens vergezeld door hun naam en titel op cartouches. Van links naar rechts staan: Dirk I, Willem III, Willem II, Willem V, Filips de Goede, Maximiliaan van Oostenrijk, Filips de Schone en Karel V. Allemaal dragen zij het wapenschild van het graafschap Holland. Het schild van Maximiliaan is het enige dat gedeeld is met het wapen van zijn echtgenote, Maria van Bourgondië. Vijf van de graven dragen een zwaard, twee een hellebaard en één van hen een scepter. De wapenrokken zijn versierd met heraldische stukken.

Helemaal onderaan staan aan de zijkanten de wapenschilden van Antoon I de Lalaing en Elisabeth van Culemborg. Daartussen vermeldt de cartouche dat het raam in 1535 geschonken werd door de Staten van Holland, waarvan Antoon stadhouder was van 1522 tot 1540:

“CETTE. VITRE. A. PAR . LES. ESTATS DV. PAYS. ET. COMTE. DE. HOLLANDE. ESTE. DONEE. ET MISE. EN L’HONNEVR.

DE. TRES. NOBLE. ET. PVISSANT. SR MESSIRE. ANTOINE. DE. LALAING. PREMIER. CONTE. DE. HOOCHSTRAETEN.

CHEVER. DE. LORDRE. DE. LA. TOISON. D’OR; LIEVNT. GENEAL. GOVVERNEVR. DE. HOLLANDE. ET. EN L’HONNEVR. DE. TRES. NOBLE. DAME. ELIZABETH. DE. CVLEMBOVRG. SON. EPOVSE. L’AN. DE. GRACE. MIL. CINQ. CENT. TRENTE. CINQ.”

Helemaal onderaan het raam verwijst een inscriptie naar de restauratie van J.B. Capronnier in 1849:

“CURA L:L:A:CTIS DE BEAUFORT AO MDCCCXLIX RESTAURATUM”

In de linkeronderhoek heeft Capronnier zelfs zijn handtekening aangebracht:

“J.B. CAPRONNIER REST. 1849”.